Скрт

Од Википедија — слободната енциклопедија
Скрт
Скрът
Скрт is located in Бугарија
Скрт
Скрт
Местоположба во областа
Скрт во рамките на Пиринска Македонија
Скрт
Местоположба на Скрт во Општина Петрич и Благоевградската област
Координати: 41°21′N 22°59′E / 41.350° СГШ; 22.983° ИГД / 41.350; 22.983Координати: 41°21′N 22°59′E / 41.350° СГШ; 22.983° ИГД / 41.350; 22.983
ЗемјаБугарија
ОбластБлагоевградска област
ОпштинаПетрич
Површина
 • Вкупна12.165 км2 (4,697 ми2)
Надм. вис.&10000000000000731000000731 м
Население (2015)
 • Вкупно1.007
 • Густина0,083/км2 (0,21/ми2)
Часовен појасEET (UTC+2)
 • Лете (ЛСВ)EEST (UTC+3)
Пошт. бр.2897
Повик. бр.07428

Скрт (бугарски: Скрът) — село во Петричко, Пиринска Македонија, денес во општината Петрич на Благоевградската Област, југозападна Бугарија.

Географија и местоположба[уреди | уреди извор]

Селото Скрт се наоѓа во полупланинска област, на 21 километри западно од Петрич, во северниот дел на подножјето на планината Беласица, познато како Подгорjе, на надморска висина од 731 метри. Соседните села се Клуч и Габрене. Атарот на селото зафаќа површина од 12.165 км2. Климата е преодна средоземна, со летен минимум и зимски максимум на врнежи од дожд. Реката Струмица тече 5 км северно од селото. Селото е почетна точка за освојување на триграничниот врв Тумба каде се среќаваат трите граници (македонска, бугарска и грчка), врвот Лозен и високите делови на Беласица. Секоја година во август од страна на планинарските здруженија на трите земји се организира искачување до самиот врв Тумба. Во самиот центар на селото има двевековни чинари стари над 300 години, кои се заштитени со закон и се со висина од околу 40 метри. На планината над селото има два прекрасни водопади - Дабицата и Мангро до кои водат означени патеки, а во близина на сртот и неистражената пештера Ледника.

Историја[уреди | уреди извор]

Потекло на поимот[уреди | уреди извор]

Според познатиот бугарски археолог Богдан Филов, кој го посетил регионот на Петрич во есента 1915 година, етимологијата на името Скрт е изведена од зборот скрб (тага) и е поврзана со традиционалните последици од Битката кај Беласица во 1014 година и ослепувањето на војниците на Самуил[1].

Во летото 1916 година, за време на Првата светска војна, професорот Васил Златарски, како учесник во научно-разузнавачката мисија во Македонија и Поморавје, во организација на седиштето на активната армија, го посетил подрачјето на селото. Во својот извештај до началникот на Генералштабот на активната армија, пренесувајќи ја приказната на еден локален хоџ, тој напишал:

За соседното село Скрит, тој објави дека повторно за време на освојувањето од страна на Турците, жителите на тоа село, христијани, долго време се криеле во длабоката котлина и во шумата над ова село, но пронајдени од Турците, биле принудени да ја прифатат муслиманската вера и се населиле на местото на ова село, кое го добило името Скрити (сокриени). Според другите, откако го примиле исламот, луѓето тајно продолжиле да ја исповедаат христијанската вера криејќи се во долината и шумата над селото. Како и да е, името на ова село не е Скрт, уште помалку Скрб, бидејќи во последно време го мешаа, сакајќи да го објаснат со катастрофата во битката во Беласицк, бидејќи самото население ги нарекува Скрити. [2]


Османлиско Царство[уреди | уреди извор]

Селото се споменува во османлиски дефтер од 1570 година со името Искрит. Во истата година, во селото живееле 9 муслимански семејства и 84 христијански семејства[3]. Во текот на 19 век, селото било мешано и било во составот на Петричката каза. Во „Етнографија на Адријанопол, Монастир и Салоника“ се вели дека во 1873 г. Скрит (Scrite) е село со 63 семејства, со 65 Турци и 81 Македонец[4][5]. Според статистиката на Васил К’нчов („Македонија. Етнографија и статистика“) во 1900 година селото имало 355 жители, од кои 205 Турци и 150 Македонци[4][6]. Селото било под влијание на Бугарската егзархија. Според податоците на секретарот на егзархијата Димитар Мишев („La Macédoine et sa Population Chrétienne“) во 1905 година во селото живееле 280 Македонци под врховенството на Бугарската егзархија[4][7].

По избувнувањето на Балканските војни во 1912 година, две лица од селото биле доброволци во Македонско-одринските доброволни чети[8]. Во времето на Првата балканска војна, селото било ослободено, додека во времето на втората балканска војна, селото било окупирано и запалено од страна на грчката армија[9].

Бугарија[уреди | уреди извор]

По крајот на Балканските војни, селото било вклучено во составот на Бугарија. Во 1914 година, селото го отворило своето прво училиште, кое во 1921 година прераснало во основно училиште. Во 1918 година била изградена црквата „Вознесение“ (Светиот Спасител), која била осветена во 1924 година. Според старите традиции, претходно имало околу 12 мали цркви во Скрит. Во моментов се заградени урнатините на црквите „Свети Теодор Тирон“, „Свети Димитриј“, „Свети Илија“ (црква Илинден) и „Свети Ѓорѓи“.

Во согласност со договорите помеѓу балканските земји, во 1923 година, локалното турско население емигрирало во Турција, а во 1925 година на нивно место се населиле бегалци од Егејска Македонија и планинари од Огражден.

Во 1951 година во селото била изградена болница со доброволно работење на населението од селата Скрт, Габрене и Клуч. Во 1953 година селото било електрифицирано. Во 1960 година бил изграден нов центар на заедницата, а во 1969 година - нова училишна зграда со 12 училници и кантина со 200 места.

Во 1977 година била изградена стоковна куќа, која денес е продавница за трикотажа, а 2 години подоцна се изградила целодневна градинка со 4 спални соби и 4 простории за вежбање, со парк за играње на децата и лулашки. Во 1982 година, ресторанот „Лозен“ бил изграден со доброволно работење на населението, само за 45 работни дена на површина од 350 м² (сега исто така работилница за плетење). Изградена е четвртина продавница во населбата „Ористо“. Изграден е водовод до изворот „Ледник“ со вкупна должина од 3 километри. Отворено е фудбалско игралиште. Во 1988 година била пуштена во употреба механичка работилница во населбата Бруч. Изграден е и водосклад за пивка вода (500 кубни метри). Делумно е изградена нова канализација.

Население[4][10][уреди | уреди извор]

Население на Скрт по попис[10]
Година 1934 1946 1956 1965 1975 1985 1992 2001 2011 2015
Жители 722 924 1258 1385 1301 1370 1266 1090 961 1007
Етнички состав на населението
од 2011 година[11]:
Националност Жители Процент
Бугари 918 98,82%
Останати 5 0,54%
не се определиле 3 0,32%
Вкупно 929
Население по возраст
од 2011 година
[12]:

Општествени установи[уреди | уреди извор]

  • Основно училиште „Пејо К. Јаворов“
  • Читалиште „Антон Попов“

Култура[уреди | уреди извор]

Селото има модерен центар на заедницата со кино сала (225 седишта + балкон со 50 места). Постои библиотека со околу 9000 тома книги, танчерска група, женска група за пеење фолклор.

Редовни настани[уреди | уреди извор]

На 2 јуни се одржува традиционален селски собир, посветен на паднатите познати и непознати борци за ослободување и независност на Бугарија.

Секоја година се одржува новогодишна прослава (29-31 декември). Годишно на 1, 2 и 3 јануари се организираат кукерски игри (Сурва).

Од 2005 година, на 1 април, се одржува општинскиот фестивал „Скртска академија“, посветен на денот на хуморот и забавата. Мотото на хумористичниот фестивал е: „„ Колку луѓе, толку многу умови“, и се одржува на годишно ниво со поголем број учесници. Амбицијата на организаторите е фестивалот да добие поширока популарност и да опфати повеќе луѓе. Идејата за организирање на овој празник е претседател на Управниот одбор на читалиштето Марина Димитрова и Стојан Бојаџиев.

Наводи[уреди | уреди извор]

  1. Филов, Б. Пътувания из Тракия, Родопите и Македония 1912 – 1916, София, 1993, стр.80
  2. Петър Петров. "Пътуване на проф. В.Н.Златарски из Македония". - Во: ВИС, г.60, 1991, кн.1, стр.74.
  3. Турски документи за историјата на македонскиот народ. Опширни пописни дефтери од XVI век за Кустендилскиот санųак, Т.V/3, Скопје, 1982, стр.618-620.
  4. 4,0 4,1 4,2 4,3 Како што е општопознато, Македонците во бугарските извори се присвојуваат и водат како Бугари, и покрај признанието дека самите се изјаснувале како Македонци.
  5. Македония и Одринско. Статистика на населението от 1873 г., Македонски научен институт, София, 1995, стр. . 148-149.
  6. Кънчов, Васил. Македония. Етнография и статистика, София, 1900, стр. 187.
  7. Brancoff, D.M. "La Macédoine et sa Population Chrétienne". Paris, 1905, pp. 186 – 187.
  8. „Македоно-одринското опълчение 1912 – 1913 г. Личен състав“, Главно управление на архивите, 2006, стр. 878
  9. Карнегиева фондация за международен мир. „Доклад на международната комисия за разследване причините и провеждането на Балканските войни“, София 1995, с. 298.
  10. 10,0 10,1 „Справка за населението на с. Скрът, общ. Петрич, обл. Благоевград“ (бугарски). Архивирано од изворникот на 2016-03-04. Посетено на 2018-02-04.
  11. "&"Национален статистически институт. Население по области, общини, населени места и самоопределение по етническа принадлежност към 01.02.2011 г.“ (бугарски). Архивирано од изворникот 2013-04-05. Посетено на 2012-03-18.
  12. „Национален статистически институт. Население по области, общини, населени места и възраст към 01.02.2011 г.“ (бугарски). Архивирано од изворникот 2013-08-14. Посетено на 2012-03-18.

Надворешни врски[уреди | уреди извор]

Наводи[уреди | уреди извор]