Скопскоцрногорски дијалект
Скопскоцрногорскиот дијалект на картата на македонските дијалекти
 |
Извадок од приказна раскажана од човек од с. Бродец, Скопска Црна Гора. |
| Проблеми со пуштањето? Помош. | |
Скопскоцрногорски дијалект — дијалект на македонскиот јазик. Дијалектот спаѓа во групата на западни дијалекти од северното наречје. Дијалектот е сличен со вратничкиот дијалект, а негова главна одлика е зачестената употреба на предлогот у, замена на самогласката а со самогласката у и користење на меѓусамогласно в.[1]
Територија[уреди | уреди извор]
Скопскоцрногорскиот дијалект се зборува во 20-тина села што се наоѓаат на полите и во подножjето на планината Скопска Црна Гора. Тука спаѓаат селата: Кучково, Орман, Волково (Вучи Дол), Ново Село, Бразда, Глуво, Чучер, Горњане, Бањане, Мирковци, Кучевиште, Побожје, Бродец, Љубанци, Љуботен, Раштак, Г. Оризаре, Радишани, Булачани, Црешево и Стајковци.
Фонолошки одлики[уреди | уреди извор]
- Старословенската носовка ѫ е заменета со у: пут, рука, зуп, мука...
- Старото самогласно л овде е заменето со групите у/лу/лă: куне, слăза...
- Непрегласено а на местото на самогласката е: трава.
- Вредност ă за секундарниот полуглас ъ: лаже – лăже
- Согласната група мн се употребува како мл: многу – млого.
- Непчаното ј пред е на почетокот на зборот: јазик – језик.
- Губење на в кога е во меѓусамогласна положба: главу, човек...
- Промена на местата на самогласките а и о во завршетоците кај лексемите татко и мајка: Кад сам бил мал, јас сам не слушал татка ми и мајко ми.[2]
Морфолошки одлики[уреди | уреди извор]
- Формата на личната заменка за прво лице е ја.
- Стариот предлог въ добил вредност у: у град.
- Наставка -мо кај глаголите во прво лице множина: украдимо, одимо, гледамо, видимо, јадемо...
- Продуктивно образување на минатите неопределени времиња.
- Глаголската форма се менува по истата самогласка што ја определува групата на глаголот во трето лице еднина кој се префрла и во прво лице, притоа додавајќи ја наставката -м: вика-викам, гледа-гледам, носи-носим, живи-живим, везе-везем, јаде-јадем...
- Помошниот глагол сум се јавува како сам.
- Множинска наставка -е кај именките од женски род со завршеток на а: жене, године...
- Наставка -ше за образување на имперфектот: мучеше, тепаше, јаваше, идеше.
- Акузативната заменска форма за машки род еднина е њега.
- Кратката акузативна заменска форма за машки род еднина е га.
- Предлогот со се реализира како сӑс.[2]
Глаголи[уреди | уреди извор]
- наставки за формирање на минато определено несвршено време (имперфект) се: -ше за 1, 2 и 3 л. едн. и -шемо за 1, -шете за 2 и -шеу за 3 л. мно.
| викаше | носеше | береше |
| викаше | носеше | береше |
| викаше | носеше | береше |
| викашемо | носешемо | берешемо |
| викашете | носешете | берешете |
| викашеу | носешеу | берешеу |
Наводи[уреди | уреди извор]
- ↑ Бојковска, Стојка; и др. (2001). Македонски јазик за средното образование (V изменето. изд.). Скопје: Просветно дело. стр. 252. ISBN 9989-0-0021-2.
- ↑ 2,0 2,1 Дијалектите на македонскиот јазик, Божидар Видоески, том 2, 1998, Скопје
Надворешни врски[уреди | уреди извор]
- Аудиоматеријал од говорот од с. Бродец, Скопска Црна Гора од збирката на Божидар Видоески - Фонотека на Центарот за ареална лингвистика при МАНУ Архивирано на 10 март 2016 г.
| ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||