Лапчишта
| Лапчишта Νεάπολη | |
|---|---|
  Лапчишта | |
|
Местоположба во областа   Лапчишта | |
| Координати: 40°18.46′N 21°23.16′E / 40.30767° СГШ; 21.38600° ИГД | |
| Земја | Грција |
| Област | Западна Македонија |
| Округ | Кожански |
| Општина | Горуша |
| Општ. единица | Лапчишта |
| Надм. вис. | 670 м |
| Население (2011)[1] | |
| • Вкупно | 2.285 |
| Часовен појас | EET (UTC+2) |
| • Лете (ЛСВ) | EEST (UTC+3) |
Лапчишта (дијалектно: Лапчишча; грчки: Νεάπολη, Неаполи; до 1928 г. Λαψίστα, Лапсиста или Λειψίστα, Липсиста[2]) — гратче во Населичко, Егејска Македонија, денес во општината Горуша на Кожанскиот округ во областа Западна Македонија, Грција. Населението брои 2.285 жители (2011).
Географија[уреди | уреди извор]
Гратчето е сместено во областа Населица (по која го носи неговото алтернативно име), 47 км западно од Кожани и 22 км северозападно од Сачишта.[3]
Историја[уреди | уреди извор]
Во Отоманското Царство[уреди | уреди извор]
Од името на селото се гледа дека првично било македонско. Топонимот потекнува од старословенскиот поим хлапъ што значи „слуга“.[4]
Во XIX век Лапчишта е седиште на Населичката каза во Серфичкиот санџак. Другото име на гратчето е Населица, наречено по оваа област (со турски облик Населич и грчки облик Анаселица).
Поради раното присуство на грчките притисоци, гратчето со време станало наполно порчено и гркојазично, но било мешано по вероисповед. Било најголемото место населено со исламизирани „Грци“, т.е. Валахади, кои веројатно биле од поинаква народност по крв. Според тенденциозната големогрчка статистика на Александар Синве („Les Grecs de l’Empire Ottoman. Etude Statistique et Ethnographique“) во 1878 г. во Лапсисти (Lapsisti), Шишанска епархија, живеле 1.800 Грци.[5] Според статистиката на Васил К’нчов („Македонија. Етнографија и статистика“) во 1900 г. Лапчишта имало 800 жители Грци христијани, 1.200 Грци-муслимани (Валахади), како и 200 Роми.[6]
По податоци на егзархискиот секретар Димитар Мишев („La Macédoine et sa Population Chrétienne“) во 1905 г. Лапчишта Населич (Lapsichta Nasselitch) имало 600 Грци и 1.200 Роми (Валахадите).[7]
Според грчка статистика од 1904 г. во Лапсиста живееле 2.000 Валахади и 200 Грци христијани.[8]
Во 1906 г. е изградена црквата „Св. Троица“.[9]
Во Грција[уреди | уреди извор]
По Балканските војни во 1913 г. Лапчишта е припоено кон Грција согласно Букурешкиот договор. Истата година во него се попишани 1.047 жители, кои во 1920 г. нараснале на 1.401 жител. Во 1920-те муслиманските жители се иселени во Турција, а на нивно место се доведени грчки колонисти од Мала Азија, Источна Тракија и Понд. Во 1928 г. гратчето е заведено како мешано мештанско-дојденско село со 1.592 жители,[3] од кои 978 лица (239 семејства) биле дојденци.[10]
Во 1928 г. властите го преименувале гратчето во Неаполис, што во превод значи „нов град“.[11]
Во 1940 г. Лапчишта пораснало на 1.944 жители и продолжило да расте во следните десетлетија, заклучно со денес.[3]
Во 1972 г. е завршена црквата „Св. Ѓорѓи“.[12] Во 1981 г. на еден рид јужно од градот е подигната и црквата „Свети Илија“, осветена во 1984 г. од митрополитот Антониј Шишански и Сачишки.[13]
Во Лапчишта има и стари цркви — „Св. Дух“ на југоисточниот крај и „Св. Никола“.[9]
Население[уреди | уреди извор]
Еве преглед на населението во сите пописни години, од 1940 г. до денес:
| Година | 1940 | 1951 | 1961 | 1971 | 1981 | 1991 | 2001 | 2011 | 2021 |
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Население | 1.944 | 1.987 | 1.838 | 1.992 | 1.872 | 1.889 | 2.301 | 2.285 |
- Извор за 1940-1991 г.: Т. Симовски, Населените места во Егејска Македонија
Стопанство[уреди | уреди извор]
Покрај трговијата и дуќанџиството, населението се занимава и со одгледување на жито, тутун и други земјоделски производи.[3]
Личности[уреди | уреди извор]
- Родени во Лапчишта
- Ахмед Изет Фургач-паша (1864 – 1937) — војсководец, голем везир на Отоманското Царство
- Дела Руник (р. 1947) — уметник, поетеса и стопанственичка
- Мехмед Наки Јуџеќок (1866 – 1949) — отомански офицер и турски политичар
- Починати во Лепчишта
- Спиридон Дукис (? – 1906) — гркомански андартски деец
Поврзано[уреди | уреди извор]
Наводи[уреди | уреди извор]
- ↑ „Попис на населението од 2011 г. Трајно население“. Државен завод за статистика на Грција.
- ↑ Πανδέκτης – Μετονομασίες
- ↑ 3,0 3,1 3,2 3,3 Симовски, Тодор (1998). Населените места во Егејска Македонија : географски, етнички и стопански одлики. I дел. Скопје: Институт за национална историја. стр. 341.
- ↑ Дуриданов, Иван. Значението на топонимията за етническата принадлежност на македонските говори. во: Лингвистични студии за Македония, София, МНИ, 1996, стр. 183.
- ↑ Synvet, A. Les Grecs de l'Empire ottoman: Etude statistique et ethnographique, Constantinople, 1878, р. 53.
- ↑ Кънчов, Васил. Македония. Етнография и статистика, София, 1900, стр. 272.
- ↑ Brancoff, D.M. La Macédoine et sa Population Chrétienne, Paris, 1905, pp. 226 – 227.
- ↑ Σπανός, Κωνσταντίνος. „Η απογραφή του Σαντζακίου των Σερβίων“, in: „Ελιμειακά“, 48 – 49, 2001.
- ↑ 9,0 9,1 „Ιεροί Ναοί και Μoνές της Αγίας Τριάδος (Αγίου Πνεύματος) στο Βόιο“. Το Βόιον. Архивирано од изворникот на 2015-01-05. Посетено на 5 јануари 2015.
- ↑ „Κατάλογος των προσφυγικών συνοικισμών της Μακεδονίας σύμφωνα με τα στοιχεία της Επιτροπής Αποκαταστάσεως Προσφύγων (ΕΑΠ) έτος 1928“. Архивирано од изворникот 20 јуни 2012. Посетено на 20 јуни 2012.
- ↑ „Δημήτρης Λιθοξόου. Μετονομασίες των οικισμών της Μακεδονίας 1919 – 1971“. Архивирано од изворникот 20 јуни 2012. Посетено на 20 јуни 2012.
- ↑ „Ιεροί Ναοί του Αγίου Γεωργίου στο Βόιο“. Το Βόιον. Архивирано од изворникот на 2015-01-04. Посетено на 4 јануари 2015.
- ↑ „Ιεροί Ναοί του Προφήτη Ηλία στο Βόιο“. Το Βόιον. Архивирано од изворникот на 2015-01-03. Посетено на 4 јануари 2015.
Надворешни врски[уреди | уреди извор]
Лапчишта на Ризницата ?- Архивирана страница на поранешната Општина Лапчишта
| ||||||||||||||||||||||||||