Историја на Бутан
Историјата на Бутан може да се разгледа не неколку период, и најчесто се дели на рана бутанска историја, потоа историја од раниот среден век па сè до XX век и новата бутанска историја.
Ран период[уреди | уреди извор]
Камени алатки, орудија, слонови и остатоци од големи камени структури пронајдени во државата покажуваат дека Бутан бил населен уште во 2000 п.н.е. иако нема записи од тоа време. Историчарите даваат теории дека државата Ломон (што во буквален превод значи „јужна темнина“, придавка која се однесува на религијата Мон) или Моњул („темна земја“ што го означува староседелскиот народ Монпа) можеби постоеле како држави помеѓу 500 п.н.е. и 600 година. Имињата „Ломон Ценденџонг“ (Сандалова држава) и „Ломон Каши“ (Јужен Мон) биле пронајдени во записите на античките Бурманци и Тибетските хроники.[1].
Еден од најраните записи за некој настан во Бутан е пасусот на будистичкиот светец Падма Самбава (или познат како Гуру Ринпоче) во 747 година.[2] Раната историја на Бутан не е сосема јасна, бидејќи голем дел од записите биле уништени во пожар во античкиот главен град на Бутан, Пунака во 1827 година.[3] До 10 век, развитокот на бутанскиот политички живот бил под силно влијание од религијата и нејзината историја. Сепак, денес нема силни докази кои би потврдиле дека имало јасни записи за Бутан пред пожарот. Различни будистички погрупи започнале да се појавуваат во Бутан за време на инвазиите на Монголците. По падот на Монголците во 14 век, овие подгрупи започнале да се обединуваат и да ја создадат будистичката религиска подгрупа Друкпа во 16 век.
Ран среден век до 19 век[уреди | уреди извор]
Сè до почетокот на 17 век, Бутан опстојувал како расцепкана територија на воинствени феудалци, кога подоцна биле обединети од тибетскиот далај-лама и воен водач Шабдрунг Нгаванг Намѓал кога во Тибет имало религиски прогони. За да се бори против религиските насилници, тој изградил ланец на тврдини, познати како ѕонг, и создал законик со кој локалните водачи ги обединил и им воспоставил централна власт. Голем број од таквите тврдини и денес опстојуваат и се центри на религиозни и политички настани. Околу 1627 година, Португалците Естевао Касела и неколку свештеници биле првите европејци кои го посетиле Бутан одејќи накај Тибет. тие се сретнале со Нгаванг Намѓал на кого му ги претставиле телескопот и барутот и се понудиле на помош во војната против Тибет, но Нгаванг одбил. По престој од околу осум месеци, Канцела напишал писмо од манастирот Чагри во кој го опишал патувањето во Бутан. Ова е редок артефакт од тоа време.[4]
По смртта на Намѓал во 1652, во Бутан избила граѓанска војна. Во таква хаотична ситуација, Тибет ја нападна државата во 1710 и во 1730 година со помош од Монголците. Двата напада биле победени и мировен договор бил потпишан во 1759 година.
Во XVIII век, Бутанците го нападнале и окупирале кралството Куч Бехар, на југ од Бутан. Во 1772 година, Куч Бехар побарал помош од Британската источноиндиска компанија кои пак му помогнале при одбраната од нападите, а подоцна и при напад на Бутан во 1774 година. Мировен договор бил потпишан со кој Бутан морал да ги врати окупираните територии и да ги зачува границите од пред 1730 година. Покрај овој договор, престрелките помеѓу Бутан и Британските колонисти продолжиле и во наредините 100 години, што довело до Дуарската војна, судир за превласт на бенгалските Дуари. Откако Бутан ја изгубил војната бил потпишан договорот од Синчула помеѓу Британска Индија и Бутан. Со договорот, Дуарите биле присвоени кон колонијата, а Бутан добил пари во замена.
За време на 1870-те, моќното соперништво на долините Паро и Тонгса довело до нова граѓанска војна во Бутан, што пак резултирало со превласт на Уѓен Вангчук, гувернерот на Тонгса. Од неговиот центрар во централен Бутан, тој ги поразил неговите политички непријатели и ја обединил државата во која во наредините години имало неколку граѓански војни и побуни.
Понова историја - 19 до денес[уреди | уреди извор]
Во 1907 година се случиле значајни промени во државата. Уѓен Вангчук бил избран за крал на Бутан од собранието на будистички монаси, владини претставници и влијателни бутански семејства. Британската влада ја признала новата бутанска монархија и во 1910 година Бутан потпишал договор со кој Британија можела да ја „насочува“ надворешната политика на Бутан.
По независноста на Индија од Обединетото Кралство на 15 август 1947 година, Бутан е една од првите држави кои ја признале Индија. Договор, сличен на тој од 1910 година, потпишан на 8 август 1949 година со кој Бутан се стекнал со целосно управување на своите надворешни политики.
Во 1953, кралот Џигме Дорџи Вангчук основал нова легислатура, собрание со 130 пратеници за да се промовираат демократски форми на владеење. Во 1965 година, тој го основал Кралскиот надзорен совет и во 1968 година го оформил кабинетот на министри. Во 1971 година, Бутан бил примен во ООН, кога три години бил набљудувачки статус. Во јули 1972, Џигме Синѓе Вангчук го наследил престолот на Бутан на свои 16 години по смртта на својот татко Дорџи Вангчук.
Проблеми во Јужен Бутан[уреди | уреди извор]
Во 1980-те години, сè со цел да се зајакне националниот идентитет, се одвивала кампања со која се целело периферните етнички групи да се присвојат кон бутанската култура и општетство. Користењето на ѕонгка јазикот и стариот код на однесување познат како „дриглам намза“ станале задолжителни. Во меѓувреме, на националниот попис се открило дека во државата живее повеќебројно непалско население кое жевеело нелегално во Јужен Бутан. Кога владата се обидела да ги отстрани нелегалните имигранти, започнале да се одвиваат немили настани. Јавни институции, владини канцеларии и места од јавен интерес биле напаѓани. За да се спречеле таквите немили настани, владата била принудена да го регрутира младото население и резервниот состав на војската за да ги згаснат револтите. Голем број на јужнобутанци пребегнале во Непал во кампови на ООН.
Демократски реформи и модернизација[уреди | уреди извор]
.jpg)
Кралот Џигме Сиње Вангчук вовел значајни политички реформи, префрлајќи ја политичката моќ во рацете на Советот на министри и дозволил импичмент на кралот со обезбедени две-третини од собранието на Бутан.[5]
Во 1999 година, владата на Бутан ја отстранила забраната на телевизија и интернет што воедно го прави Бутан еден од последните држави кои го сториле тоа. Во својот говор, кралот изјавил дека телевизијата е важен дел во модернизацијата на земјата и важен придонес во среќата на Бутан. Воедно, Бутан е единствената држава во светот која мери среќа.[6] но и потенцирајќи дека погрешното употребување на телевизијата може да ги наруши традиционалните вредности на Бутан.[7]
Во 2005 година нов устав бил усвоен во Бутан. Во декември 2005 година, Џигме Синѓе Вангчук изјавил дека својата титула ќе ја предаде на својот син во 2008 година. Во 2007 година Бутан ги одржал првите целосно демократски избори. На 6 ноември 2008 година, Џигме Кесар Намѓел Ванчук станал нов крал на Бутан заменувајќи го својот татко Џигме Синѓе Вангчук и бил крунисан „крал на хималаското кралство“.
Наводи[уреди | уреди извор]
- ↑ „WIAS :: Bhutan“. World Institute for Asian Studies. Посетено на 2009-04-23.
- ↑ „Buddhist Channel | Buddhism News, Headlines | Travel | Taktshang: a Buddhist legend“. Buddhistchannel.tv. Посетено на 2009-04-23.
- ↑ „Main Page - Bhutannica“. Bhutannica<!. Архивирано од изворникот на 2013-12-20. Посетено на 2009-04-23.
- ↑ Stephen Cacella Архивирано на 17 мај 2013 г. - страна на Bhutannica.org
- ↑ „Hoffman, Klus; (2006) Democratization from above: The case of Bhutan“ (PDF). Архивирано од изворникот (PDF) на 2011-06-10. Посетено на 2009-11-23.
- ↑ Larmer, Brook; (2008) Bhutan's Enlightened Experiment
- ↑ Cathy Scott-Clark, Adrian Levy. "Fast forward into trouble", "The Guardian", 14 June 2003. Retrieved 3 март 2008.
Поврзано[уреди | уреди извор]
| ||||||||||||||||||