Зрновци

Зрновци
Поглед на Зрновци
Зрновци Местоположба на Зрновци во Македонија Зрновци на карта
Координати 41°51′15″N 22°26′39″E
Регион	Кочанско Поле
Општина	Зрновци
Население	1.534 жит. (поп. 2021)
Пошт. бр.	2305
Повик. бр.	033
Шифра на КО	13015
Надм. вис.	481 м
Зрновци на општинската карта Атарот на Зрновци во рамките на општината
Зрновци на Ризницата

Зрновци — село во Општина Зрновци, во околината на градот Кочани. Претставува едно од најголемите села во Кочанската Котлина. Селото е административно седиште на истоимената општина.

Потекло на името

За самиот назив Зрновци, постои предание меѓу народот дека настанал од „зрно и овци“, што говори дека овој крај изобилувал со зрнени култури и со мошне развиено сточарство.

Историја

Во XIX век селото е дел од Кочанската каза на Отоманското Царство.

Географија и местоположба

Зрновци се наоѓа на 8 км јужно од градот Кочани, во подножјето на планината Плачковица. Тоа е на:

• 8 км оддалеченост од најблиската железничка пруга во Кочани;
• 134 км оддалеченост од главниот град Скопје;
• 118 км оддалеченост од аеродромот Петровец кај Скопје;
• 60 км оддалеченост од граничниот премин кон Бугарија кај Делчево;
• 184 км оддалеченост од граничниот премин кон Грција кај Богородица.

Зрновци се наоѓа на надморска височина од 481 м и како дел на Кочанска Котлина е заштитено од силни северни ветрови со Осоговски Планини, а од силни воздушни продори од југ со планината Плачковица. Низ селото тече Зрновска Река.

Население

Население во минатото

Година Нас. ±% 1948 1.864 —     1953 2.011 +7.9% 1961 2.156 +7.2% 1971 2.083 −3.4% 1981 2.166 +4.0%	Година Нас. ±% 1991 2.318 +7.0% 1994 2.279 −1.7% 2002 2.221 −2.5% 2021 1.534 −30.9%

Според статистиката на Васил К’нчов („Македонија, Етнографија и статистика“) од 1900 година, во Зрновци живееле 1,880 жители, од кои 1.000 Турци, 700 Македонци и 180 Роми. Според егзархискиот секретар Димитар Мишев, („La Macédoine et sa Population Chrétienne“) во 1905 година во Зрновци имало 720 Македонци, под врховенството на Бугарската егзархија.

Според германска карта издадена во 1941 година, а заснована на пописот на Кралството Југославија од 1931 година, селото имало 1.000 Македонци и 250 Турци.

Зрновци е големо село, коешто во 1961 година броело 2.156 жители, а во 1994 година 2.279 жители, од кои 2.253 биле Македонци, 2 Турци, 16 Роми, 3 Срби и само пет останати.

Според пописот на населението на Македонија од 2002 година, селото има 2.221 жител, од кои 2.217 Македонци, 2 Срби и само двајца останати. Следува табела на националната структура на населението

Според последниот попис од 2021 година, во селото живееле 1.534 жители, од кои 1.465 Македонци, 2 Албанци, 1 Влав, 2 Срби, 13 останати и 51 лице без податоци.

На табелата е прикажан националниот состав на населението низ сите пописни години:

Година	Македонци	Албанци	Турци	Роми	Власи	Срби	Бошњаци	Ост.	б.п.	Вкупно
1948	—	—	—	—	—	—	—	—	—	1.864
1953	1.676	5	231	63	12	6	...	18	—	2.011
1961	2.058	—	12	...	...	4	...	82	—	2.156
1971	2.039	—	—	23	...	—	...	21	—	2.083
1981	2.140	46	2	8	—	4	...	12	—	2.166
1991	2.281	—	10	14	—	5	—	8	—	2.318
1994	2.253	—	2	16	—	3	—	5	—	2.279
2002	2.217	—	—	—	—	2	—	2	—	2.221
2021	1.465	2	—	—	1	2	—	13	51	1.534

Родови

Зрновци е македонско село, а порано било повеќе мешано.

Според истражувањата од 1958 година, родови во селото се:

Тарланци (30 к.), Каракулци (20 к.), Гачевци (20 к.), Караманци (20 к.), Богатиновци (15 к.), Поп Томовци (15 к.), Здравевци (15 к.), Цветановци (15 к.), Јанковци (10 к.), Петревци (10 к.), Манасијевци (8 к.) и Фурнаџиовци (6 к.) сите наведени родови се староседелски; Пешевци (10 к.) во турско време живееле на Плачковица, далеку од Зрновци два часа пешачење; Митрашинчанци (50 к.) доселени се од селото Митрашинци кај Берово, после турското владеење; Осоговчанци (40 к.) доселени се од разни села на Осоговски планини, доселени се кога и претходниот род; Виничанци (20 к.) доселени се од селата Блатец, Липец и Лески; Кочанчанци (10 к.) доселени се од ниските села во околината на Кочани; Паланчанци (10 к.) доселени се од разни села во Кривопаланечко; Егејци (10 к.) доселени се во 1947/48 година од Егејска Македонија; Пироќанци (2 к.) доселени се после Првата светска војна од околината на Пирот во Србија; Босилеграѓанци (30 к.) доселени се од разни села во околината на Босилеград во Србија.

• Турци: Амедовци (1 к.), Адемовци (1 к.) и Мазламовци (1 к.) порано имало и повеќе Турци, но се иселиле во Турција.
• Роми: Али Ковачевци, Ризинци, Черкезовци, Шаковци, Палевци и Најдовци. Имаат севкупно околу (20 к.).

Историја

За постанокот на Зрновци, како и за многу други селски населби во Кочанската Котлина, не се располага со конкретни изворни податоци кога е основано како населба. Плодната обработлива земја и поволните климатски услови го привлекле вниманието за населувањето уште од најстари времиња пред нашата ера. Меѓу најстарите жители било и племето Меди, кое припаѓало на народот Трачани. Меѓутоа, во II век пред нашата ера од 148 година, Кочанскиот регион потпаѓа под власт на Римјаните. Нивното владеење има позитивно влијание, и е од мошне големо значење, бидејќи ја култивизираат оваа географска средина и го интензивираат земјоделското производство. Со доаѓањето на словените од VI-VIII век, создаваната цивилизација со векови на ова тло, започнува да исчезнува. Значајни траги од римското владеење постојат во Зрновци, Видовиште, Истибања и др. Меѓутоа, Словенскиот елемент преовладувал уште во првата половина на VII-иот век, создавајќи една компактна етничка основа која се одржала до денес.

Во средновековниот период за Зрновци, па и за многу други населби од Кочанската Котлина не постојат поверодостојни податоци за нивниот постанок и развој. Постои едно народно предание од првата половина на XIV век за време на владеењето на Цар Душан и деспотот Јован Оливер. Имено, според него, еден богат човек од с. Зрновци имал три ќерки: Мара, Вида и Трајанка, кои ги омажил — Мара во Мородвис, Вида во Видовиште и Трајанка во Теранци. Така што по нивните имиња се претпоставува дека ги добиле имињата наведените села. Таткото на тие девојки наредил на подножјето од планината Плачковица да се изгради канал за вода за наводнување, кој се протегал од с. Зрновци на исток, до с. Теранци на запад. Тој канал за вода и денес постои.

По смртта на деспотот Јован Оливер 1355 година со Зрновци и Кочанско-Виничкиот регион владееле браќата Константин и Јован Драгаш, а црковно потпаѓале под Мороздвиската, а потоа Злетовската епископија. Кон крајот на XIV век поточно 1395 година со доаѓањето на Турците овој крај потпаѓа под турска власт. Поради теророт на Турците над незаштитеното македонско население, дел од него мигрира од овој крај, а дел оди во ајдути, така што од Зрновци и другите селски населби во Кочанската Котлина сè повеќе се зголемува бројот на турското население.

Се претпоставува дека селото Зрновци, потоа Лески, Теранци, Блатец и други села во Кочанската Котлина егзистирале во средниот век и во кои постоеле стари Словено-македонски родови "Корењаци". За положбата на населението "рајата" од Зрновци како и од цела Македонија, општопознато е дека била мошне тешка. Покрај теророт над македонското население, бес-платната работа - "ангарија" на селаните кај богатите турски бегови, тоа било оптоварено со многубројни и разновидни по својот карактер, даноци. Покрај тоа, населението било изложено на асимилаторската пропаганда од соседните Балкански буржоазии и нивните верски институции, меѓу кои посебно од Бугарската егзархија и Грчката патријаршија.

Со основањето на Бугарската егзархија 1870 година, откако македонскиот народ не успеал да основа своја посебна македонска автокефална црква (да ја обнови Охридската архиепископија укината 1767 година), а бидејќи и понатаму не сакал да остане под јурисдикција на Цариградската патријаршија, најголем дел од населението од овој крај па и цела Македонија, влегол под водомството на Бугарската егзархија. Ставајќи се под ресорот на Бугарскиот, отколку грчкиот за нив туѓ јазик, македонското население од турските власти бил запишан во пописните тефтери ("нуфузи") како БУЛГАР МИЛЕТ т.е. бугарски народ, додека помал дел од кој и натаму останал под јурисдикција на Цариградската патријаршија, во турските пописни тефтери се водел како РУМ-МИЛЕТ т.е. грчки народ. Ваквото национално определување, турската власт го вршела според своето шеријатско право, според кое ако еден народ има своја призната црква од турските власти, тогаш, Високата порта му ја признавала неговата етничка посебност, а бидејќи македонскиот народ немал своја призната црква од турската власт, бил третиран како "Бугарски" односно "Грчки народ". Така што од 42 села во Кочанската каза во крајот на XIX век, од вкупно 19.500 жители, 18.000 биле под врховенството на Бугарската егзархија, од кои 720 во с. Зрновци односно 58% од населението во ова каза биле егзархиско.

Осетен удар на револуционерното движење во Зрновци и Кочанско-Виничкиот регион му било нанесено со познатата "Виничка афера" од декември 1897 година, со која практично била провалена Организацијата, а голем дел од нејзините членови уапсени или убиени. Конкретно, од селото Зрновци во извештајот на австроунгарскиот конзул од Скопје од 22 декември 1897 година № 228 во врска со Виничката афера се изнесува дека, турските власти по откривањето на оружјето на револуционерната организација презеле масовни репресивни мерки. Имено, турските војници и полицијата извршиле многубројни злочини, убиства, мачења, силувања и сл. во многу села меѓу кои во с. Зрновци. Во извештајот е речено дека поп Никола од с. Зрновци бил мачен со вжештено железо.

Според списокот на лицата тепани и масакрирани, силувани и убиени во с. Зрновци биле мачени и тепани речиси повеќето од селаните. Некои од нив се многу тепани. Меѓу последните е и учителот Ѓорѓи Коцев. Масакрирани: селскиот свештеник Никола обесен три часа за нозете, за рацете 24 часа, поставен во ладна вода неколку часа, горен со вжештено железо во задникот. Левата рака веќе му е осакатена. Тасо Мишев обесен и горен, Ѓорѓи Ампов обесен исто така . . ." се вели во извештајот на австроунгарскиот конзул во Скопје. И покрај тешкиот удар Организацијата од овој крај, дел од широките маси во Илинденското востание иако не масовно, сепак се вклучени. Во времето на Хуриетот односно младотурската револуција, Кочанската револуционерна организација била во рацете на луѓето на Тодор Александров, која со извесна недоверба гледала кон младотурската револуција организирајќи повеќе бомбашки или т.н. “магарешки атентати„ во Кочани, Штип и др. места.

Во текот и по Балканските војни Зрновци заедно со Кочанскиот регион потпаѓа под српска власт и тоа е крај на турското владеење во овој крај на и Македонија воопшто. Со одлуките на Версајскиот мировен договор од 1919 година (непосредно по Првата светска војна) цела Вардарска Македонија била припоена кон новоформираното Кралство на СХС (Срби, Хрвати и Словенци).

Во денешно време со осамостојувањето на РМ како самостојна држава, општина Зрновци е прогласена како посебна единица на локална самоуправа во 1996 г. Во својот состав ги има трите села: Зрновци, Мородвис и Видовиште.

Стопанство

Зрновци има основно училиште, амбуланта, летна бавча, кафулиња, зграда, кино сала, парк, пошта, интернет кафе, ресторан, локален кабелски оператор итн.

Општествени установи

ОУ “Синиша Стоилов“

Од јавни објекти присутни се: ОУ „Синиша Стоилов“, со над 140 ученика во 18 паралелки и 40 вработени; Дом на културата, со околу 250 седишта и кино сала со кино проектор; Соколана (објект со широка сала); фудбалско игралиште со трибини, спортска сала; летна бавча - ресторан, со околу 400 седишта; локален пазар со неколку тезги; амбуланта; пошта и др.

Во селото има црква посветена на св. Димитриј, изградена врз темелите на стара црква од XII век. Во 2010 година, Димитриј бил прогласен за патрон на селото, а во ноември 2014 година, на плоштадот во селото бил поставен негов споменик, направен од бронза, со височина од два метри и со тежина од 250 килограми.

Самоуправа и политика

Градоначалник на Општина Зрновци е Блаже Станков. Советот на општината брои 9 членови.

Избирачко место

Во селото постојат избирачките места бр. 889 и 890 според Државната изборна комисија, сместени во дом на културата и основното училиште.

На парламентарните избори во 2020 година, на овие избирачки места биле запишани вкупно 1.802 гласачи.

Иселеништво

Од 1922 до 1958 година вкупко 170 турски семејства се иселиле во Турција. Турското население се иселувало во Дургут и Измир, а некои и во Истанбул.

Поврзано

• Општина Зрновци
• Кочанско Поле

Надворешни врски

• Сателитска снимка на Зрновци на Карти на Гугл
• Официјална страница на Општина Зрновци
• ЕД „Јавор“