Битка кај Хотин (1621)

Од Википедија — слободната енциклопедија
Битка кај Хотин
Дел од Молдавски магнатски војни
и Отоманско-полска војна (1620–1621)

Битка кај Хотин , од Јозеф Бранд
Датум 2 септември -9 октомври 1621
Место во близина на Хотин, Украина
Исход полско-литванска победа[1]
Завојувани страни
Полско-литванска Државна Заедница
Козаци 		 Османлиско Царство
Кримско ханство
 Влашка
 Регион Молдавија
Команданти и водачи
Јан Керол Ходкевич †
Станислав Лубомирски
Владислав IV Ваза
Петро Кононович Сахадачни 		Османлиско Царство Осман II
Османлиско Царство Хусеин-паша Охридски
Хан Темир
Канибек Гирај
Сила
25,000 полско-литвански и 20,000 козац и[2] или 50,000–60,000[3]
120,000–150,000 османлиско-татарски сили, 13,000 молдавско-влашки сили[3]
Жртви и загуби
14,500 42,000

Битката кај Хотин или Хотинската војна [4] (турски: Hotin Muharebesi) — комбинирана опсада и серија битки што се одржале помеѓу 2 септември и 9 октомври 1621 година помеѓу полско-литванската војска со козачките сојузници, командувани од страна на Големиот Хетман на Литванија Јан Карол Чодкевич и инвазивната отоманска војска, предводена од султанот Осман II, која била запрена до првите есенски снегови. На 9 октомври, поради доцнењето на сезоната и големите загуби - поради неуспешните напади врз утврдувањата на Заедницата - Османлиите ја напуштиле опсадата и битката завршила во ќор-сокак, што се рефлектирала во договорот каде што некои делови ги фаворизираат Османлиите, додека други го фаворизираат Заедницата. Чодкевич починал на 24 септември 1621 година кратко време по склучувањето договор со Османлиите.

Позадина[уреди | уреди извор]

Тензии[уреди | уреди извор]

На крајот на 16 век и почетокот на 17 век, магнатите на Полско-литванската Заедница интервенирале во работите на Молдавија, вазална држава на Отоманското Царство од нејзиното освојување од Мехмед II во 15 век. Дополнително, Османлиите биле отежнати со постојаните напади на нивните територии од страна на украинските Козаци, тогаш номинални поданици на Полско-литванската Заедница.

Во меѓувреме, Триесетгодишната војна беснеела низ Европа. Полско-литванската Заедница била релативно неинволвирана во оваа војна, но полскиот крал Сигизмунд III Васа испратил елитна и безмилосна платеничка единица, Лисовцики, за да им помогне на своите хабсбуршки сојузници во Виена, бидејќи неговиот зет бил самиот цар. Тие го поразиле Ѓорѓи Ракоци од Трансилванија во битката кај Хумене во 1619 година. Габриел Бетлен, владејачкиот принц од Трансилванија, побарал помош од султанот Осман II. Султанот се согласил и била собрана голема отоманска војска за казнена инвазија на Заедницата.

Поход од 1620 година[уреди | уреди извор]

На 20 септември 1620 година, османлиската војска под команда на гувернерот на Оџаков (Ози) Искендер-паша ја поразил војската на Заедницата во битката кај Цецора, го заробил Станислав Коњецполски и му ја отсекол главата на Станислав Жолкевски,[5] испраќајќи татарски напаѓачи да ја опустошат јужна Полска.[6] Кампањата била прекината поради зимата. Двете страни ги продолжиле непријателствата во 1621 година.

Патот на османлиската војска кон Хотин

Поход од 1621 година[уреди | уреди извор]

Османлиски сили[уреди | уреди извор]

Во април 1621 година војска од 120.000–160.000 војници (изворите варираат), предводена од Осман II, напредувала од Цариград и Едрене кон полската граница. Кан Темир од Буџачката орда и ханот на Крим, Џанибек Гирај се приклучиле на битката на османлиската страна. Приближно 25% од османлиските сили биле составени од контингенти од нивните вазални држави: Татари, Молдавци и Влашки, вкупно околу 13.000 војници. Османлиската војска имала околу 66 тешки топови. Кога Османлиите стигнале до областа во близина на Јаш, на 26/27 јули се случила дистрибуција на бахшиш. Имало 34.825 платени војници капикулу, кои биле редовни војници. На секој му биле дадени по 1.000 акчиња, и вкупно биле потрошени 34.825.000 акчиња.

Силите на Полска-Литванија[уреди | уреди извор]

Во меѓувреме, Сејмот на Заедницата, потресен од минатогодишниот пораз, се согласил да ги зголеми даноците и да финансира поголема армија, како и да регрутира голем број Козаци. Командантот на полско-литванските сили, големиот литвански хетман Јан Карол Чодкевич ја преминал реката Днестар во септември 1621 година со приближно 20.000 до 35.000 војници, на кои им се придружиле уште 10.000 предводени од идниот крал на Полска, принцот Владислав Васа [7] Оваа војска броела 30.000 (18.000 коњаници, 12.000 пешадија), а нивната сојузничка козачка војска предводена од атаманот Петро Конашевич-Сахаидачни била составена од 25.000–40.000 војници, главно пешадија,[7] и околу 22 топови.[7] :369

Битка[уреди | уреди извор]

Современ цртеж на борбени формации и одбрани за битката кај Хотин, 1621 година.
Внатрешната тврдина Хотин, централната точка на одбраната. Поголемиот дел од борбите се одвивале во надворешните делови, кои не се прикажани на оваа слика.

Борбен план на Заедницата[уреди | уреди извор]

Полско-литванската армија пристигнала во близина на Хотин околу 24 август и почнала да се зацврстува во близина на тврдината Хотин, блокирајќи го патот на отоманскиот марш.[8] Армијата следела заедничка стратегија на Комонвелтот кога се соочувал со големи османлиски сили. Користела длабока одбрана со изградба на посебни теренски работи пред логорот. Овие теренски работи биле дизајнирани да овозможат употреба на коњанички контранапади. Контранападите на коњаницата биле особено клучни бидејќи во голема мера се потпирале на своите елитни хусари и козаци. Создаден бил полукруг на теренските утврдувања. Тврдината била зад утврдувањата, а реката Днестар се граничила со утврдувањата. Кругот бил поделен на три дела: десно, командуван од Хетман Чодкевич; централен, командуван од принцот Владислав; и заден, под Лубомирски. Дополнително, пред главната одбранбена линија биле поставени два утврдени логори: Козаците и платениците (познатата единица Лисовчици).

Османлиски и козачки пресметки[уреди | уреди извор]

На 27 август, козачкиот коњанички одред извршил самоубиствен напад, одложувајќи ги османлиските сили што се приближувале. Тој, исто така, нанел жртви во износ од неколку пати повеќе од бројот на напаѓачите Козаци, но напаѓачите биле речиси уништени. На 31 август, османлиската коњаница, пак, нападнала врз козачките сили надвор од кампот. Османлиите се обиделе да ги растераат Козаците и да ги отсечат од главните полско-литвански сили, но не успеале. До 2 септември, главната отоманска војска пристигнала, а опсадата започнала еден ден откако Козаците се приклучиле на полскиот логор.[7]

Опсада[уреди | уреди извор]

Отомански напади[уреди | уреди извор]

На 2 септември, Османлиите се обиделе да го пробијат недовршениот козачки логор. Козаците добиле засилување од полско-литванската армија и ги задржале своите позиции. На 3 септември, уште еден отомански напад бил насочен кон крилото на Лубомирски на главните утврдувања. Овој напад бил запрен. Во попладневните часови големите османлиски сили го нападнале козачкиот логор. Со овој напад започнал многу жестока борба. Османлиите биле одбиени. Козаците побрзале зад Османлиите во османлискиот логор и се вратиле во самракот со богат плен. Следниот ден, 4 септември, Османлиите повторно се обиделе да го прегазат логорот на Козаците, но повторно не успеале. Контранападот на Заедницата успеал да уништи неколку отомански пушки во нивните позиции.[7] Искусните сили на Заедницата можеле да ги издржат отоманските напади бидејќи османлиските сили содржеле премногу коњаници и премногу неискусни артилерици за да бидат ефикасни.

На 7 септември, османлиските трупи го нападнале козачкиот логор четири пати, но биле одбиени. Напладне, османлиските војници упаднале во кампот на Заедницата, кој дотогаш не бил нападнат. Јаничарите ја искористиле недоволната будност на Полјаците, додека тие спиеле, нападнале на десното крило на Армијата на Заедницата и упаднале во полските огради, убивајќи околу стотина пешадија. Јаничарите биле одбиени, но се очекувал нов напад.

Контранапад на Заедницата[уреди | уреди извор]

Околу 10.000 Османлии тргнале да нападнат, но тогаш Чодкевич лично водел контранапад со три хусарски ескадрили, вкупно меѓу 600 и 650 луѓе. Сипахиите не можеле да го издржат нападот и хаотично се повлекле. Чодкевич со својата коњаница ги гонел до логорот. Загубите на Османлиите изнесувале повеќе од 500 убиени, а загубите на Заедницата изнесувале 30 убиени. Нападот нанел големи загуби и имало огромно влијание врз моралот на османлиската војска.[9]

На 10 септември, Чодкевич предложил ноќен напад. Бил подготвен напад за ноќта меѓу 12 и 13 септември, но непосредно пред нападот имало обилни врнежи од дожд и акцијата морала да се откаже. Козаците потоа го обезглавиле Бородавка како одмазда.[7] :370

Одбрана на полското знаме во Хотин, Јулиуш Косак, 1892 година

Продолжени османлиски напади[уреди | уреди извор]

По неколку скапи и неуспешни напади во првата недела од опсадата, Османлиите се обиделе да ја заземат тврдината со тоа што им го прекинале снабдувањето и засилувањето и чекале да подлегнат на гладот и болеста.[7] До 14 септември бил подигнат привремен мост над реката Днестар кој им овозможил на Османлиите да ја спречат тврдината да ја користи реката за да комуницира со друга тврдина во блискиот Камијанец-Подилски. Исто така, им дозволило на Османлиите да префрлат дел од нивните топови на другиот брег на реката и да ги гранатираат силите на Заедницата од задниот дел. Друг отомански напад на 15 септември повторно бил одбиен.

Козачки напад[уреди | уреди извор]

На 18 септември, ноќе, Козаците упаднале во османлискиот логор на Днестар. Нападот бил успешен и Османлиите претрпеле големи загуби. Сличен напад се случил ноќта меѓу 21 и 22 септември. Овој пат целта била сместувањето на Хусеин-паша Охридски, кој за малку ќе бил заробен. Ваквите акции го подигнале моралот на силите на Полска-Литванија.[7]

Завршување на залихите[уреди | уреди извор]

Иако бранителите биле ослабени, Османлиите не успеале да го скршат нивниот морал. Исто така, додека на бранителите им снемувало храна и залихи, Османлиите имале слични проблеми. На 24 септември, неколку дена пред да се укине опсадата, остарениот Хетман починал од исцрпеност и болест во логорот.[8] Вториот човек, полковникот Станислав Лубомирски, ја презел командата на полските сили на 23 септември, кога болниот хетман му ја пренел командата. На 25 септември Лубомирски им наредил на своите ослабени сили да се повлечат и да формираат помала, пократка одбранбена линија; Османлиите се обиделе во уште еден напад, надевајќи се дека бранителите ќе бидат неорганизирани, но повторно, нападот не успеал. Последниот напад бил запрен на 28 септември.[7]

Доцнењето на сезоната, загубата на приближно 40.000 негови луѓе во битка, општата исцрпеност на османлиската војска и фактот дека неговата голема сила исто така била без залихи го принудило Осман II да го прифати барањето на бранителите да започне преговори,[8] иако полско-литванските сили биле речиси без залихи (легендата вели дека до крајот на опсадата, војската на Заедницата била спуштена до последното буре барут).

Последици[уреди | уреди извор]

Смртта на Чодкевич, Францишек Смуглевич, 1806 година

Мировниот договор, Договорот од Хотин, бил потпишан на 9 октомври,[7] што ја одразува неодлучната природа на битката. Во некои клаузули ја фаворизира Полско-литванската Заедница, но и Отоманското Царство го добил она што го сакал. Немало територијални промени; Границата била потврдена дека е реката Днестар и Полска-Литванија ја признала отоманската контрола над Молдавија. Во Комонвелтот и кај Козаците, запирањето на огромната османлиска војска се сметало за голема победа.

Самиот султан Осман не бил задоволен од исходот на битката и вината за неа ја префрлил на јаничарите. Осман сакал да ја модернизира армијата, која ја обвинил за поразот; На неговите планови за модернизација, сепак, се спротивставиле традиционално настроените јаничари. Тоа противење резултирало со бунт на јаничарите во 1622 година, во кој Осман II бил сменет и убиен.[10]

Откако веќе го изгубил Големиот Хетман Чодкевич за време на битката, Заедницата набрзо изгубила уште една од своите најзначајни воени фигури од почетокот на 17 век, Петро Конашевич-Сахаидачни, кој не можел да се опорави од борбените повреди и починал неколку месеци подоцна.

Културно влијание[уреди | уреди извор]

Битката кај Хотин била најголемата битка во историјата на Полско-литванската Заедница, и била прогласена како голема победа. Меѓу извештаите за битката е прилично еднострана од Transakcja wojny chocimskiej (Напредокот на војната кај Чочим) на Вацлав Потоцки,[5] напишана во периодот 1669–1672 година. Деталите од битката се засноваат на помалку познатиот Commentariorum Chotinensis belli libri tres („Коментар на Чочимската војна во три тома“ ) (дневник, објавен во 1646 година) од Јакуб Собиески и други извори, денес изгубени.

Од османлиска страна, младиот султан Осман II јавно изјавил дека резултатот од оваа битка е османлиска победа над „кауринот“. Кога се вратил во Цариград на 27 декември 1621 година, влегол со победничка поворка; имало три дена и ноќи на славење на победата.[11] Меѓутоа, младиот султан лично бил многу незадоволен од резултатот на битката и однесувањето на неговите домашни трупи, јаничарите, за време на походот и почнал да презема мерки за реформа на османлиската војска. Тој обид довел до бунт во Цариград од страна на војската, учениците од медресата (верските училишта) и богатите трговци во мај 1622 година, на крајот на кој султанот Осман II бил соборен и убиен од водачите на толпата.[6] Овој бунт и смртта на младиот султан (кој имал само 17 години кога бил убиен) е еден од настаните за кои најмногу пишувале отоманските историчари и често се појавува во отоманската дворска литература и отоманската популарна литература. Во народните кафулиња во Цариград (до крајот на 19 век) јавните раскажувачи ги раскажувале приказните, многу во поетска форма, за подвизите на младиот Осман (вклучувајќи го и Хотин) и неговата трагична смрт.[11]

Битката кај Хотин се одбележува на гробот на непознатиот војник, Варшава, со натпис „CHOCIM 2 IX - 9 X 1621/10 - 11 XI 1673“.

Наводи[уреди | уреди извор]

  1. ↑ Plokhy, Serhii, The Cossacks and Religion in Early Modern Ukraine, (Oxford University Press, 2001), 93.
  2. ↑ Robert I. Frost. After the Deluge: Poland-Lithuania and the Second Northern War, 1655-1660. Cambridge University Press. 2004. p. 13.
  3. ↑ 3,0 3,1 Leszek Podhorodecki: Chocim 1621, seria: "Historyczne bitwy", MON, 1988.
  4. ↑ DeVries, Kelly Robert (2014-05-01). „The European tributary states of the Ottoman Empire in the sixteenth and seventeenth centuries“. Choice. 51 (9): 51–5179. doi:10.5860/CHOICE.51-5179. ISSN 0009-4978.
  5. ↑ 5,0 5,1 Davies, N., 2005, God's Playground, Vol. 1, New York: Columbia University Press, ISBN 9780231128179
  6. ↑ 6,0 6,1 p.192–3
  7. ↑ 7,00 7,01 7,02 7,03 7,04 7,05 7,06 7,07 7,08 7,09 Hrushevsky, M., 1999, The History of the Ukrainian Cossacks, Vol. 1, The Cossack Age to 1625, Edmonton: Canadian Institute of Ukrainian Studies Press, ISBN 1895571286
  8. ↑ 8,0 8,1 8,2 Tucker, S.C., editor, 2010, A Global Chronology of Conflict, Vol.
  9. ↑ Sikora, Radosław, Wojskowość polska w dobie wojny polsko-szwedzkiej 1626-1629.
  10. ↑ Архивиран примерок. Архивирано од изворникот на 4 July 2014. Посетено на 2016-02-07.
  11. ↑ 11,0 11,1 N. Sakaoglu (1999) Bu Mulkun Sultanlari (Sultans of This Realm), Istanbul:Oglak ISBN 975-329-299-6 p.224 (Turkish)

Надворешни врски[уреди | уреди извор]

Преземено од „https://mk.wikipedia.org/w/index.php?title=Битка_кај_Хотин_(1621)&oldid=5131754“