Афарски јазик

Афарски
	Qafár af
Застапен во	Етиопија, Еритреја, Џибути
Подрачје	Афарска Котлина, североисточна Африка
Говорници	1,4–1,5 милиони
Јазично семејство	афроазиско кушитско источнокушитско низинско источнокушитско сахоафарско афарски; ; ; ; ;
Писмо	етиопско (во Етиопија), латиница
Признаен како малцински во	Еритреја
Јазични кодови
ISO 639-1	aa
ISO 639-2	aar
ISO 639-3	aar

Афарскиот јазик (Qafár af) е низински источнокушитски јазик на народот Афари што се говори во Етиопија, Еритреја и Џибути. Се смета дека има 1,5 говорници. Како и кај другите јазици од групата, основниот збороред е од обликот „подмет-предмет-прирок“. Јазикот во практика е претежно говорен, бидејќи само 1-3% од неговите говорници се писмени. Најсроден јазик е сахо.^[1]

Во Еритреја, афарскиот е еден од деветте државни јазици со формално рамноправен статус (иако тигриња и арапскиот се во огромна мера најзначајните службени јазици). Во медиумите јазикот е застапен со секојдневна програма на државното радио. Во образованието, Афарите претпочитаат да го користат арапскиот јазик, кој го говорат како втор.^[2] Во регионот Афар во Етиопија, афарскиот е делумно застапен во неколку училишта,^[3] додека пак работен јазик во регионот е амхарскиот.^[4]

Фонологија[уреди | уреди извор]

Согласки[уреди | уреди извор]

Ова се согласките застапени во јазикот, запишани со стандарден правопис и изговор според МФА во загради:

		Уснени	Венечни	Свиени	Предно- непчени	Задно- непчени	Голтнички	Гласилни
Избувна	безвучни		t [t]			k [k]
Избувна	звучни	b [b]	d [d]	x [ɖ]		g [ɡ]
Струјни	безвучни	f [f]	s [s]				c [ħ]	h [h]
Струјни	звучни						q [ʕ]
Носни		m [m]	n [n]
Приближни		w [w]	l [l]		y [j]
Едноударни			r [r]

Согласките што ги затвораат слоговите се изговараат со приздив akʰˈme.

Самогласки и нагласок[уреди | уреди извор]

кратки
- a [ʌ]
- e [e]
- i [i]
- o [o]
- u [u]
долги
- aa [aː]
- ee [eː]
- ii [iː]
- oo [oː]
- uu [uː]

Самогласките во потврдните глаголи на крајот од реченицата се приздивни (и нагласени), како на пр. abeh = /aˈbeʰ/ „направил“. Самогласките во потврдните глаголи на крајот од реченицата се неприздивни (и ненагласени), како на пр. maabinna = /ˈmaabinna/ „не направил“.

Самогласките во прашалните глаголи на крајот од реченицата се издолжени (и нагласени), како на пр. abee? = /aˈbeː/ „направи ли?“

Во сите други случаи, акцентот е на последниот слог од зборот.

Фонотактика[уреди | уреди извор]

Слоговите се од обликот (Сг)См(Сг)(См). Исклучок е трисложната група „-str-“.

Писмо[уреди | уреди извор]

Афарскиот се пишува на латиница или со етиопско писмо (геез).

Афарско писмо во подготовка[уреди | уреди извор]

Јазичарите во Јазичниот институт на Џибути, Министерството за образование на Еритреја и Центарот за изучување и збогатување на афарскиот јазик во Етиопија работат на стандардизирано афарско писмо за полесно описменување на неговите говорници.^[5]

Латинично писмо[уреди | уреди извор]

A, B, T, S, E, C, K, X, I, D, Q, R, F, G, O, L, M, N, U, W, H, Y

Поврзано[уреди | уреди извор]

Наводи[уреди | уреди извор]

↑ Raymond G. Gordon, Jr, ed. 2005. Ethnologue: Languages of the World. 15th edition. Dallas: Summer Institute of Linguistics.
↑ Marie-Claude Simeone-Senelle: Les langues en Erythrée Архивирано на 6 јануари 2010 г. - Chroniques Yeménites 8, 2000
↑ Интервју со афарскиот претседател - IRIN, 24 мај 200 (англиски)
↑ Афар - Парламент на Етиопија Архивирано на 28 септември 2008 г. (англиски)
↑ Развој на афарскиот јазик Архивирано на 5 март 2012 г. - Афарски пријатели во Шведска (PDF) (англиски)

Библиографија[уреди | уреди извор]

Loren F. Bliese. 1976. "Afar", The Non-Semitic Languages of Ethiopia. Ed. Lionel M. Bender. Ann Arbor, Michigan: African Studies Center, Michigan State University. Pages 133–164.
Loren F. Bliese. 1981. A generative grammar of Afar. Summer Institute of Linguistics publications in linguistics vol. 65. Dallas: Summer Institute of Linguistics & The University of Texas at Arlington. ISBN 0-88312-083-6.
J.G. Colby. 1970. "Notes on the northern dialect of the Afar language", Journal of Ethiopian Studies 8:1–8.
R.J. Hayward and Enid M. Parker. 1985. Afar-English-French dictionary with Grammatical Notes in English. London: School of Oriental and African Studies, University of London.
Richard J. Hayward. 1998. "Qafar (West Cushitic)", Handbook of Morphology. Ed. A. Spencer & A. Zwicky. Oxford: Blackwell. Pages 624-647.
Didier Morin. 1997. Poésie traditionnelle des Afars. Langues et cultures africaines, 21 / SELAF vol. 363. Paris/Louvain: Peeters.
Enid M. Parker. 2006. English–Afar Dictionary. Washington DC: Dunwoody Press.
Rainer M. Voigt. 1975. "Bibliographie des Saho–Afar", Africana Marburgensia 8:53–63.

Надворешни врски[уреди | уреди извор]

Афарски јазик на Ethnologue (англиски)
Афарски јазик - Светски атлас на јазични структури (англиски)
Метод на афарскиот јазик - Afaraf (француски)

[1] Raymond G. Gordon, Jr, ed. 2005. Ethnologue: Languages of the World. 15th edition. Dallas: Summer Institute of Linguistics.

[2] Marie-Claude Simeone-Senelle: Les langues en Erythrée Архивирано на 6 јануари 2010 г. - Chroniques Yeménites 8, 2000

[3] Интервју со афарскиот претседател - IRIN, 24 мај 200 (англиски)

[4] Афар - Парламент на Етиопија Архивирано на 28 септември 2008 г. (англиски)

[5] Развој на афарскиот јазик Архивирано на 5 март 2012 г. - Афарски пријатели во Шведска (PDF) (англиски)

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]